ماه برای مدت طولانی از نظر آتشفشانی فعال بوده است، اما اکنون با نگاه‌کردن به سمت دور و مرموز آن، دریافته‌ایم که آتشفشان‌های قمری دقیقاً تا چه زمانی فعال بوده‌اند. محققان به لطف نمونه‌های جمع‌آوری‌شده توسط کاوشگر چینی چانگ‌ای ۶، توانسته‌اند تخمین بزنند که دوره‌ی آتشفشانی ماه حداقل ۱٫۴ میلیارد سال طول کشیده است.
کاوشگر چانگ‌ای ۶ تنها فضاپیمایی محسوب می‌شود که از سمت دور ماه نمونه‌برداری کرده است. درجریان ماموریت این کاوشگر، تنها نزدیک به دو کیلوگرم مواد جمع‌آوری شد و بااینحال، همین مقدار کافی بود تا درک تازه‌ای از سمت نادیدنی ماه ارائه شود.
تخمین زده می‌شود که یکی از قطعه‌های جمع‌آوری‌شده، ۴٫۲ میلیارد سال قدمت داشته باشد. این سنگ، قدیمی‌ترین نمونه‌ی بازالت از ماه محسوب می‌شود که سن آن دقیقاً اندازه‌گیری شده است و بااینحال، تمام چیزی نیست که دانشمندان پیدا کرده‌اند.
قدیمی‌ترین نمونه‌ی بازالت از ماه ۴٫۲ میلیارد سال قدمت دارد
چینی‌ها همچنین ۱۰۷ قطعه‌ی دیگر از بازالت را پیدا کردند که «فقط» ۲٫۸ میلیارد سال قدمت دارند. این نمونه‌ها، بازالت‌های محلی ناشی از فورانی هستند که احتمالا در محل فرود چانگ‌ای ۶ رخ داده است. هیچ مدرکی مبنی بر این فوران از نمونه‌های جمع‌آوری‌شده از سمت نزدیک ماه وجود ندارد. به همین دلیل، کشف دانشمندان چینی، یافته‌ای بسیار مهم به‌شمار میآید.
سمت دور ماه با سمت نزدیک بسیار متفاوت است. سمت نزدیک دارای دشت‌های تاریک زیبا از بازالت‌ها و دریاوارها است. بااینحال سمت دور، دهانههای بسیار دارد. ضخامت پوسته در بین دو نیم‌کره و همین‌طور غلظت عناصر خاصی مانند توریم نیز متفاوت است. علت تفاوت‌های دو نیم‌کره مشخص نیست؛ اما دو مقاله که نتایج تجزیه‌و‌تحلیل نمونه‌های کاوشگر چانگ‌ای ۶ را توصیف می‌کنند، مطمئن هستند که کلید جواب از طریق درک فعالیت آتشفشانی در سمت دور ماه به دست میآید.
بیشتر بخوانید
یی گانگ ژو، پروفسور و نویسنده‌ی ارشد مقالات از موسسه‌ی ژئوشیمی گوانگژو، در بیانیه‌ای گفت: «نمونه‌های آورده‌شده توسط چانگ‌ای ۶ بهترین فرصت را برای بررسی دوگانگی جهانی ماه فراهم می‌کند.» آزمایشگاه پروفسور کیو لی لی در موسسه‌ی زمین‌شناسی و ژئوفیزیک آکادمی علوم چین در بیانیه‌ای مشابه گفت: «پیدا کردن تاریخچه‌ی آتشفشانی سمت دور ماه برای درک دوگانگی نیم‌کره‌ی ماه بسیار مهم است.»
رویداد آتشفشانی ۲٫۸ میلیارد سال پیش به صورت محلی رخ داد و با سن تخمینی مکان فرود چانگ‌ای ۶ که با شمارش دهانههای منطقه تعیین شده است، مطابقت دارد. گاه‌شماری مبتنی بر شمارش دهانه برای تعیین سن مناطق سمت نزدیک ماه ابداع شد و این حقیقت که برای سمت پنهان نیز به‌کار میآید، نتیجه‌ای بسیار هیجان‌انگیز است.
وقتی فعالیت‌های آتشفشانی در سمت دور ماه به پایان رسید، ماه احتمالاً از قبل در وضعیت قفل کشندی با زمین قرار گرفته بود و همواره چهره‌ای یکسان از خود را به زمین نشان می‌داد.