رسیدن شاخص کیفیت هوا وضعیت هوای پایتخت و چند شهر کشور را به رنگ قرمز درآورده است. آلودگی به دلیل تاثیرات منفی که بر سلامت گروه‌های حساس و آسیب‌پذیر، مثل بیماران، سالمندان و کودکان، دارد محدودیت‌هایی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند. معمولا در روزهای آلوده به این گروه‌های خاص توصیه می‌شود که در خانه بمانند تا آلاینده‌های کمتری را تنفس کنند. مدرسه‌ها هم به همین دلیل تعطیل یا غیرحضوری می‌شوند، چراکه کودکان یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌های در معرض آلودگی هوا هستند و به گواه آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۱، پس از سوءتغذیه دومین عامل مرگ و میر کودکان زیر پنج سال بوده است.

از ابتدای هفته جاری افزایش شدت آلودگی هوا مدارس تعدادی از شهرهای کشور را به غیرحضوری شدن کشانده است. همین امروز، سه‌شنبه ۲۰ آذر ماه، کلاس‌های درس در ده‌ها شهر کشور به همین دلیل آنلاین یا تعطیل شده است. مدارس ۱۷ شهر در استان خوزستان، ۱۲ شهر در استان اصفهان و ۵ شهر در آذربایجان شرقی کلاس‌ها را تعطیل کرده‌اند. دانش‌آموزان در شهرهای تهران، ارومیه، اراک، قزوین، البرز و آبیک هم باید در خانه بمانند؛ دانش‌آموزان بعضی شهرها باید در کلاس‌های آنلاین شرکت کنند و بعضی هم مدرسه را تعطیل کرده‌اند.

علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نشست خبری اخیر خود از مرگ سالانه ۳۰ تا ۳۵ هزار نفر در کشور بر اثر آلودگی هوا خبر داده است. معاون بهداشت وزارت بهداشت خسارت مالی ناشی از آلودگی هوا در سال ۱۴۰۲ را هم حدود ۱۲ میلیارد دلار اعلام کرده که فشار سنگینی به اقتصاد کشور وارد کرده است.

قرار گرفتن شاخص کیفیت هوای پایتخت روی عدد ۱۶۱ (برای امروز ۲۰ آذر) هوا را برای همه افراد جامعه آلوده می‌کند اما برای کودکان شرایط تا حدی نامطلوب است که این گروه سنی باید از فعالیت‌های سنگین و طولانی‌مدت در فضاهای خارج از منزل پرهیز کنند. افراد دیگر نیز باید فعالیت های طولانی یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند.

به جز آلودگی هوای خانگی منبع مهم دیگری از آلودگی‌های هوا که مستقیما سلامت کودکان را به خطر می‌اندازد آلودگی ناشی از ترافیک، سوزاندن سوخت‌های فسیلی، سوزاندن زباله، آتش‌سوزی‌های جنگلی و طوفان‌های گرد و غبار و البته فعالیت‌های صنعتی هم نقش پررنگی در آلوده و ناسالم کردن هوا دارند و مشکل بزرگ‌تر این است که در سال‌های اخیر با شدت گرفتن جربان تغییرات اقلیمی آلودگی هوا هم تشدید شده است.

با استمرار تغییرات اقلیمی روند شدت گرفتن آلودگی‌ها هم‌چنان همه ما را تهدید می‌‌کند،‌ کودکان را بیشتر از ما بزرگ‌ترها. این گروه سنی به خاطر قرار گرفتن در سن رشد، سرعت تنفس بالاتری دارند به خاطر حضور در مهدکودک و مدرسه زمان زیادی را بیرون از خانه می‌گذرانند و با قرار گرفتن در معرض منابع آلودگی هوا آسیب قابل توجهی به سلامت‌شان وارد می‌شود.

در بحث از آسیب‌ها و اثرات آلودگی هوا عموما تاثیر آلودگی بر عملکرد ریه مطرح می‌شود اما در خصوص کودکان علاوه بر این نوع آسیب که وضعیت تنفسی کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مشکلاتی مثل آسیب به رشد مغزی کودکان هم محتمل است. کودکان هرچه بیشتر در معرض آلاینده‌های موجود در هوا قرار بگیرند احتمال مبتلا شدن‌شان به بیماری‌هایی مانند سرطان، مشکلات قلبی و بیماری‌های تنفسی مثل آسم و تنگی نفس هم بیشتر می‌شود. این آسیب‌ها هم ممکن است در کودکی منجر به بیماری شود و هم این احتمال وجود دارد که زمینه‌ساز بیماری‌هایی در آینده و بزرگ‌سالی آن‌ها شود.

کاهش ضریب هوشی کودکان، ابتلا به کم‌خونی و کمبود ویتامین D هم دیگر تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت کودکان است. بودن در معرض هوای‌ آلوده بر نحوه‌ تکامل سیستم ایمنی کودکان هم تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته باشند.

وجود برخی فلزات سنگین مانند سرب در هوای آلوده باعث می‌شود در مواقعی که وارونگی هوا رخ می‌دهد این فلزات سنگین به سطح پایین‌تری می‌رسند و کودکان هم به خاطر این که قدشان کوتاه‌تر است، بیشتر در معرض تنفس آن قرار می‌گیرند.

به خاطر مجموع این دلایل است که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده آلودگی هوا برای کودکان نسبت به بسیاری از بیماری‌های ویروسی و عفونی به مراتب خطرناک‌تر است و هرچه کودک در سنین پایین‌تری باشد این خطر تهدید جدی‌تری به حساب می‌آید.

علاوه بر این موارد، آلودگی‌های ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی با عبور از دستگاه تنفسی مادر وارد جریان خون او می‌شود و با رساندن خود به مغز یا جفت مادر، جنین را در معرض مواد شیمیایی و خطرناک قرار می‌دهد.

مجموع آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا برای کودکان می‌تواند باعث به مخاطره افتادن سلامتی آن‌ها هم در سنین کم هم در دوران بزرگسالی شود. بنابراین، انتظار می‌رود راهکارهای موثر و بلندمدتی برای کاهش آلودگی هوا اجرایی شود تا مانع از آسیب دیدن کودکان و تحمیل فشارهای روانی و مالی به خانواده‌هایشان شود.